Foclóir Tráchtais v1.0

Jeffrey Seathrún Sardina
Eanáir 2025

Béarla	Gaeilge
0-shot	0-sonra
alignment	ailíniú
architecture	dearadh
assumption	foshuíomh
batch	fo-thacar
batch size	méid na bhfo-thacar
co-frequency	cóimhinicíocht
coefficient	comhéifeacht
computer science	ríomheolaíocht
connectivity	(frása le 'ceangailte')
correct fitting	foghlaim cheart
correlation	comhchoibhneas
counterexample	frith-shampla
data	sonraí
database	bunachar sonraí
degree	céim
dense	dlúth
dense layer	ciseal lán-cheangailte
density	dlúth
dimension	toise
dimensionality	(frása le 'toise')
directed	dírithe
distribution	dáileadh
dropout layer	ciseal nialas
edge	ceangal
embedding	leabú
epoch	seal
evaluation	measúnú
feature	airí
few-shot	cúpla-sonra
framework	creatlach
frequency	minicíocht
function	feidhm
graph	graf
histogram	histeagram
hyperparameter	hipear-pharaiméadar
hyperparameter search	cuardach hipear-pharaiméadar
input	ionchur
knowledge graph (KG)	graf eolais (GE)
knowledge graph embedding	leabú graif eolais
knowledge graph embedding model	samhail leabaithe graif eolais
label	lipéad
labelled	le lipéad
latent	folaigh
layer	ciseal
learning rate	ráta foghlama
link prediction	réamhinsint nasc
link prediction query	ceist réamhinsinte nasc
link prediction task	tasc réamhinsinte nasc
link predictor	réamhinsteoir nasc
loss	pionós
loss function	feidhm phionós
machine learning	ríomhfhoghlaim
mapping	mapa
median	airmheán
model	samhail
n-shot	n-sonra
negative	diúltach
negative (sample)	frith-shampla
negative sampler	frith-shamplóir
network	líonra
neural	néarach
neural network (NN)	líonra néarach (LN)
node	nód
object	cuspóir
ontology	ointeolaíocht
optimisation	feabhsúchán
optimiser	córas feabhsúcháin
output	aschur
overfitting	ró-fhoghlaim
parameter	paraiméadar
plausibility	inchreidteacht
plausibility score	scór inchreidteachta
positive	deimhneach
positive (triple)	fíor-abairt (thriarach)
predicate	faisnéis
pretraining	réamh-thraenáil
probability	dóchúlacht
query	ceist
random	randamach
random sample	sampla fánach
regularisation	tabhairt chun rialtachta
regulariser	córas rialtachta
relation(ship)	ceangal
sample	sampla
sampler	samplóir
scalar	scálach
score	scór
set	tacar
sigmoid function	feidhm siogmóideach
simulation	insamhladh
sparse	éadlúth
sparsity	éadlúth
state of the art	scoth na réimse
structural alignment	ailíniú struchtúir
structural alignment framework	creatlach ailínithe struchtúir
structural alignment hypothesis	hipitéis ar ailíniú struchtúir
structure	struchtúr
subgraph	fo-ghraf
subject	ainmní
testing	teisteáil
testing set	tacar teisteála
to evaluate	measúnaigh
to finetune	mion-fheabhsú
to model	samhlaigh
to optimise	feabhsaigh
to pretrain	réamh-thraenáil
to sample	sampláil
to simulate	insamhail
to test	teisteáil
to validate	deimhnigh
to-regularise	tabhair chun rialtachta
to-score	scóráil
to-train	traenáil
training	traenáil
training set	tacar traenála
transfer learning	tras-fhoghlaim
triple	abairt thriarach
underfitting	foghlaim easnamhach
unseen	neamh-fheicthe
validation	deimhniú
vector	veicteoir

0-shot (ainmfhocal): 0-sonra
sainmhíniú (ga): Cur chuige mion-fheabsaithe ina bhfuil an tsamhail réamh-thraenáilte teisteáilte ar tacar sonraí nua gan mion-fheabsú ar bith.
sainmhíniú (en): A finetuning protocol in which the pretrained model is directly tested on a new dataset without finetuning.
tagairtí:

sonra: féach ar an téarma 'database / bunachar sonraí

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'n-shot / n-sonra'.

alignment (ainmfhocal): ailíniú
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs an tráchtais seo, cé chomh maith is a luíonn dá thomhas / cáilíochtaí le chéile ar leibhéal leathan.
sainmhíniú (en): In the context of this thesis, how well two measures / quantities relate to each other in general terms.
tagairtí:

ailíniú: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma ar fáil i gcomhthéacs comhchosúil sna foclóirí.

architecture (ainmfhocal): dearadh
sainmhíniú (ga): An struchtúr matamaiticiúil atá ar líonra néarach.
sainmhíniú (en): The mathematical structure of a neural network.
tagairtí:

dearadh: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear 'dearadh' seachas 'ailtireacht' toisc gurb é an rud is tábhachtaí ná cé chaoi a rinneadh an líonra néarach a dhearadh; sin le ré, rogha an dearthóra.

assumption (ainmfhocal): foshuíomh
sainmhíniú (ga): Ráiteas a chuirtear i gcás gur fíor é.
sainmhíniú (en): A statement that is taken to be true.
tagairtí:

foshuíomh: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

De réir Fhoclóirí Uí Dhónaill agus De Bhaldraithe, is téarma fealsúnachta é seo. Cloíonn sé sin leis an gcomhthéacs eolaíochta atá i gceist leis an tráchtas seo.
Is féidir 'cur i gcás' nó 'beirtear leis' a úsáid chomh maith i bhfrása chun brí chomhchosúil leis seo a chur in iúl.

batch (ainmfhocal): fo-thacar
sainmhíniú (ga): Le linn an phróisis traenála, grúpa sonraí as an tacar traenála a thugtar don tsamhail ríomhfhoghlama chun ligean di foghlaim. Uaireanta, úsáidtear fo-thacar de thacar teisteála / deimhnithe le linn an próisis teisteála / deimhnithe chomh maith.
sainmhíniú (en): During the training process, a group of data points from the training set that are given to the machine learning model to allow it to learn. Sometimes, batches of the testing and validation sets are used during testing and validation as well.
tagairtí:

fo-: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
tacar: féach ar an téarma 'set / tacar'

nótaí aistriúcháin:

Téarmaí díreach ar fáil le bríonna chomhchosúla.
Féach chomh maith ar an téarma 'set / tacar'.

batch size (ainmfhocal): méid na bhfo-thacar
sainmhíniú (ga): Cé chomh mór (.i. cé mhéid pointe sonraí) atá i chuile fho-thacar le linn ríomhfhoghlama.
sainmhíniú (en): How large (i.e. how many data points) are in each batch during learning.
tagairtí:

méid: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
fo-thacar: féach ar an téarma 'batch / fo-thacar'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'batch / fo-thacar'.

co-frequency (ainmfhocal): cóimhinicíocht
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais, cé chomh minic is a bhíonn dhá nód / cheangal (nó níos mó) le chéile sna habairtí thriaracha céanna sa ngraf.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph, how often two (or more) nodes / edges are part of the same triples in the graph.
tagairtí:

minicíocht: féach ar an téarma 'minicíocht'
comh-: De Bhaldraithe (1978)*, Dineen (1934), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

* Níl an réimír Béarla 'co-' i bhFoclóir De Bhaldraithe mar théarma ar leith, ach úsáidtear é (agus a leagan Gaeilge 'comh-' i roinnt maith focail ann.
Is é 'cómh' atá i bhFoclóir Uí Dhuinín, ach glactar leis gurb in an focal céanna
De réir Foclóir Uí Dhónaill, scríobhtar có(i)- seachas comh- nuair atá an réimír seo curtha roimh focal a thosaíonn le 'm' nó le 'n', mar a tharlaíonn anseo.
Féach chomh maith ar an téarma minicíocht.

coefficient (ainmfhocal): comhéifeacht
sainmhíniú (ga): Uimhir scálach a úsáidtear chun uimhir nó athróg eile a mhéadú fúithi.
sainmhíniú (en): A scalar value multiplied with another number or variable.
tagairtí:

comhéifeacht: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma luaite mar théarma matamaitice i bhFoclóir Uí Dhónaill agus i bhFoclóir de Bhaldraithe.

computer science (ainmfhocal): ríomheolaíocht
sainmhíniú (ga): an réimse staidéar atá dírithe ar algartaim, ar bogearraí, agus ar ríomhchlárúchán.
sainmhíniú (en): the field of study that focuses on algorithms, software, and computer programing.
tagairtí:

ríomheolaíocht: Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Téarma iomlán ar fáil i bhfoclóir iontaofa. Glactar leis.

connectivity (ainmfhocal): (frása le 'ceangailte')
sainmhíniú (ga): Cé chomh ceangailte is atá cuid de ghraf eolais (.i. nód nó ceangal) le codanna eile den ghraf céanna.
sainmhíniú (en): How connected one part of a knowledge graph (i.e. a node or edge) is with other parts of the same graph.
tagairtí:

ceangailte: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Níl téarma dó seo ar fáil go díreach ó Fhoclóir Uí Dhónaill, De Bhaldraithe, Uí Dhónaill agus Uí Maoileoin, ná Uí Dhuinín. Cé go bhfuil dlús ann (mar 'density' i gcomhthéacs eolaíochta), is iomaí saghsanna dlúis atá ann i ngraf eolais, agus níl 'connectivity' ach ar cheann amháin acu sin. Fágtar gan téarma ar leith é seo mar sin, agus úsáidtear frása leis an téarma 'ceangailte mar sin.
Samplaí: Cé chomh ceangailte is atá rud, nód atá an-cheangailte le nóid eile, srl.

correct fitting (ainmfhocal): foghlaim cheart
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs ríomhfhoghlama, foghlaim réasúnta iomlán atá in ann patrúin ginearálta an tacair traenála a fhoghlaim gan a bheith ag ró-fhoghlaim ná an foghlaim go heasnamhach.
sainmhíniú (en): In the context of machine learning, reasonably complete learning that can extract general patterns from the training set without overfitting or underfitting.
tagairtí:

foghlaim: féach ar an téarma 'machine learning / ríomhfhoghlaim
ceart: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934)*, Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'machine learning / ríomhfhoghlaim'

correlation (ainmfhocal): comhchoibhneas
sainmhíniú (ga): Cáilíocht matamaiticiúil a dhéanann cur síos ar cé chomh maith is a luíonn dhá shraith uimhreacha lena chéile.
sainmhíniú (en): A mathematical quantity that describes how well two lists of numbers relate.
tagairtí:

comhchoibhneas: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934)*, Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

* Tá 'cómh' agus 'cóibhneas' ar fáil i bhFoclóir Uí Dhuinín, ach ní chuirtear le chéile iad ann
Téarma ar fáil ó Fhoclóir Uí Dhónaill agus ó Fhoclóir De Bhaldraithe.
Is iomaí téamaí a bhfuil an bhrí chéanna luaite leo i roinnt foclóir -- comhghaol, comhghaolú, comhghaolúchán, agus comhchoibhneas. Roghnaíodh comhchoibhneas toisc é a bheith ceangailte le coibhneas teibí, seachas le gaoil clainne / daonna (amháin).

counterexample (ainmfhocal): frith-shampla
sainmhíniú (ga): Sonra a úsáidtear chun cur in iúl do shamhail ríomhaireachta rud atá mícheart nó nár cheart dó a fhoghlaim.
sainmhíniú (en): A data point that is used to instruct a machine learning model about something that is incorrect or should not be learned.
tagairtí:

frith-: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
sampla: féach ar an téarma 'sample / sampla'

nótaí aistriúcháin:

Ní fheictear 'frith-shampla' i bhfoclóir ar bith, ach an réimír agus focal thuas.

data (ainmfhocal): sonraí
sainmhíniú (ga): léiriú cainníochtúil nó cineálach ar rud.
sainmhíniú (en): a quantitative or qualitative description of something.
tagairtí:

sonraí: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear an leagan iolra de gnáth, toisc gur annamh ar fad a bhíonn trácht ar sonra amháin, ach ar thacar sonraí.

database (ainmfhocal): bunachar sonraí
sainmhíniú (ga): Bailiúchán sonraí ar ríomhaire a bhfuil struchtúr loighciúil righin leis.
sainmhíniú (en): A collection of data on a computer with a strict logical structure.
tagairtí:

bunachar sonraí: omianain, tearmaie
bunachar*: Dineen (1934), Ó Dónaill (1977)
sonra: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

* Úsáidtear 'bunachair' mar leagan iolra den téarma seo, cé nach bhfuil leagan iolra den fhocal 'bunachar' luaite i bhFoclóir Uí Dhónaill.
Tá 'bunachar sonraí' ar fáil mar aistriúchán ar 'database' ar Foclóir.ie agus ar Téarma.ie, ach níl i bhfoclóir ar bith eile a úsáidtear sa tráchtas seo (.i. Ó Dónall, Ua Duinnín, srl). Sin ráite, tá idir 'bunachar' agus 'sonra' ar fáil i go leor foclóirí eile, agus níl fianaise ar bith ann go mbeadh an téarma 'bunachar sonraí' mí-nádúrtha dá bharr sin. Móide sin, níl cúis ar bith téarma eile le brí gaolmhar (m.sh. 'foras sonraí') a chumadh nua atá téarma cuí ann cheana féin. Glactar le 'bunachar sonraí' mar sin.
Úsáidtear 'sonraí' san uimhir iolra toisc go bhfuil níos mó ná sonra amháin i nach uile bunachar sonraí (nach mór).

degree (ainmfhocal): céim
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs nóid i ngraf eolais, cé mhéid ceangal atá aige le nóid eile sa ngraf.
sainmhíniú (en): In the context of a node in a knowledge graph, how many connections it has with other nodes in the graph.
tagairtí:

céim: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Luann na foclóirí thuas (seachas Foclóir Uí Dhuinín) 'céim' mar téarma geoiméadrachta / eolaíochta. Ní hionann 'céim' geoiméadrachta agus 'céim' nóid i ngraf eolais. Cé is moite de sin, is féidir 'céim' a úsáid i gcomhthéacs eolaíochta chun trácht a dhéanamh ar cé chomh fásta / láidir / srl is atá rud (.i. céim teochta). Luíonn sé seo lé 'céim' mhinicíochta i ngraf -- cé chomh coitianta is atá nód amháin.

dense (aidiacht): dlúth
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais (nó fo-ghraif), an-cheangailte le codanna eile den ghraf / den fho-ghraf.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph (or subgraph), highly connected with other parts of the same graph / subgraph.
tagairtí:

dlúth: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil le brí chomhchosúil.

dense layer (ainmfhocal): ciseal lán-cheangailte
sainmhíniú (ga): Ciseal i líonra néarach ina bhfuil chuile néaróg ionchuir ceangailte le chuile néaróg aschuir.
sainmhíniú (en): A layer in a neural network in which every input neuron is connected to every output neuron.
tagairtí:

ciseal: féach ar an téarma 'layer / ciseal'
lán-: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
ceangailte: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear 'lán-cheangailte' seachas 'dlúth' toisc go bhfuil sé níos léire ón tús.

density (ainmfhocal): dlúth
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais (nó fo-ghraif), cé chomh dlúth is atá sé.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph (or subgraph), how dense it is.
tagairtí:

dlúth: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil le brí chomhchosúil.

dimension (ainmfhocal): toise
sainmhíniú (ga): Ag trácht ar spás veicteora, líon na n-uimhreacha atá i ngach uile veicteoir sa spás céanna; nó, ais amháin den spás sin.
sainmhíniú (en): Regarding a vector space, the number of elements contained in each vector in that space; or, one axis of that space.
tagairtí:

toise: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934)*, Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

* Is mar sórt tomhais, seachas toise matamaiticiúil, a fheictear an téarma sna foclóirí seo.

dimensionality (ainmfhocal): (frása le 'toise')
sainmhíniú (ga): Ag trácht ar spás veicteora, líon na n-uimhreacha atá i ngach uile veicteoir sa spás céanna; nó, an t-airí ruda a bhfuil toisí aige.
sainmhíniú (en): Regarding a vector space, the number of elements contained in each vector in that space; or, the property of having dimensions.
tagairtí:

toise: féach ar an téarma 'dimension / toise'

nótaí aistriúcháin:

féach ar an téarma 'toise'

directed (aidiacht): dírithe
sainmhíniú (ga): Ag tagairt ar cheangal in abairte triaraí, ag ceangal an nód tosaigh (an ainmní) leis an nód deiridh (an cuspóir) in ord.
sainmhíniú (en): Regarding an edge in a triple, providing an order-aware mapping of a source node (the subject) to a target node (the object).
tagairtí:

dírithe: Dineen (1934), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear an téarma seo i gcomhthéacs treo radhairc, aidhm ghunna, agus ar eile. Sin ráite, tá an bhrí sin an-ghar don bhrí atá i gceist anseo. Glactar leis mar théarma mar sin.

distribution (ainmfhocal): dáileadh
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs tacar / liosta uimhreacha, léiriú staitistiúil ar cé chomh minic is a tarlaíonn chuile luach, nó chuile réimse luachanna, ann.
sainmhíniú (en): In the context of a set / list of numbers, a statistical description of how often each value, or each range of values, occurs.
tagairtí:

dáileadh: Williams et al. (2023)

nótaí aistriúcháin:

Téarma ar fáil sa gcomhthéacs matamaiticiúil céanna i Stórchiste.
Níl an téarma seo luaite i comhthéacs chomhchosúil i bhFoclóir ar bith eile atá á úsáid anseo.

dropout layer (ainmfhocal): ciseal nialas
sainmhíniú (ga): Ciseal i líonra néarach ina bhfuil luach roinnt néaróg ionadaithe le 0 go randamach.
sainmhíniú (en): A layer in a neural network in which the value of some neurons is randomly replaced by 0.
tagairtí:

ciseal: féach ar an téarma 'layer / ciseal'
nialas: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Ní iarrtar 'dropout' a aistriú go litriúil toisc é sin a bheith i bhfad níos foclaí, gan buntáiste léir ag baint leis.

edge (ainmfhocal): ceangal
sainmhíniú (ga): cuid de ghraf a nascann (nó a cheanglaíonn) dhá nód le chéile.
sainmhíniú (en): an element of a graph that serves to connect two nodes.
tagairtí:

ceangal: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Is mar thagairt d'fheistiú (le rópa) a úsáidtear an téarma seo den chuid is mó sna foclóirí. Sin ráite, is féidir a rá chomh maith go bhfuil dhá nód a bhfuil ceangal eatarthu 'feistithe' lena chéile, sa chaoi nach measann an t-údar gur bac ar bith é sin ar úsáid an fhocail 'ceangal' leis an mbrí nua seo.
Seo an téarma céanna is a úsáidtear chun 'relation(ship)' a chur in iúl, toisc go bhfuil an bhrí chéanna leis.

embedding (ainmfhocal): leabú
sainmhíniú (ga): próiseas ríomhfhoghlama a dhéanann nód nó ceangal a chur i spás veicteora; nó, an veicteoir é féin sa spás veicteora a chuireann nód nó ceangal in iúl.
sainmhíniú (en): a machine learning process that places nodes or edges into a vector space; or, the vector itself in embedding space that represents a node or edge.
tagairtí:

leabú: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear 'leabú' sna foclóirí chun tagairt a dhéanamh ar leabú fisiciúil: mar shampla, cloch a leabú i moirtéal. Sin ráite, níl sa bhrí nua (ríomheolaíochta) seo ach leabú i rud neamh-fhisiciúil -- spás veicteora. Mar sin, glactar le húsáid an téarma seo.

epoch (ainmfhocal): seal
sainmhíniú (ga): Geábh iomlán feabhsaithe ina fheiceann an tsamhail ríomhfhoghlama chuile shonra sa tacar traenála aon uair amháin.
sainmhíniú (en): A full pass of optimisation in which the machine learning model sees every data point in the training set exactly once.
tagairtí:

seal: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Is iomaí focal ar féidir iad a úsáid anseo (geábh, babhta, timthriall, srl). Roghnaíodh 'seal' toisc é a bheith ag tagairt ar geábh foghlama agus ar réimse ama, díreach mar a bhíonn lucht ríomhaireachta ag samhlú 'epoch' ríomhfhoghlama.

evaluation (ainmfhocal): measúnú
sainmhíniú (ga): Próiseas a úsáidtear chun fáil amach cé chomh maith (nó cé chomh dona) is a fheidhmíonn samhail ríomhfhoghlama le linn a traenáilte, nó tar a éis sin.
sainmhíniú (en): A process that is used to determine how well (or how poorly) a machine learning model works during its training, or after it has been trained.
tagairtí:

measúnú: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear 'measúnú' seachas 'meas' toisc é a bheith úsáidte i gcomhthéacs níos teicniúla, agus chun débhrí a sheachaint idir meas (mar smaoineamh) agus meas (mar mheasúnú).
Cé is moite de sin, ní luaitear an téarma seo i gcomhthéacs ríomhaireachta.

feature (ainmfhocal): airí
sainmhíniú (ga): Ionchur amháin ar shamhail ríomhfhoghlama, nó cuid uimhriúil den tsamhail chéanna, a sheasann do shonra nithiúil nó folaigh den tacar sonraí atá á fhoghlaim.
sainmhíniú (en): A single input to, or numerical element of, a machine learning model that represents a concrete or latent element of the dataset being learned.
tagairtí:

airí: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Ní mar théarma eolaíochta atá sé i gceann ar bith de na foclóirí thuas. Cé is moite de sin, is léir go gcuireann 'airí' an bhrí cheart in iúl agus é á úsáid i gcomhthéacs eolaíochta.
Tá réimse leathan focal eile (.i. tréith, gné, srl) a bheadh inúsáidte sa gcomhthéacs seo. Cé is moite de sin, is minice iad sin i gcomhthéacs duine, seachas ruda theibí nó eile.

few-shot (ainmfhocal): cúpla-sonra
sainmhíniú (ga): Cur chuige mion-fheabsaithe ina bhfuil an tsamhail réamh-thraenáilte in ann cúpla sonra ó thacar sonraí nua a fheiceáil le linn á mion-fheabhsaithe.
sainmhíniú (en): A finetuning protocol in which the pretrained model is able to see a few data points from the new data set during finetuning.
tagairtí:

sonra: féach ar an téarma 'database / bunachar sonraí

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'n-shot / n-sonra'.

framework (ainmfhocal): creatlach
sainmhíniú (ga): Struchtúr teibí a úsáidtear chun feiniméan a léiriú nó a thuiscint i bhfoirm ginearálta.
sainmhíniú (en): An abstract structure used to describe or understand a phenomenon in a general form.
tagairtí:

creatlach: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil le brí chomhchosúil.

frequency (ainmfhocal): minicíocht
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais, cé chomh minic is a bhíonn nód / ceangal mar chuid d'abairtí thriaracha sa ngraf.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph, how often a node / edge is part of triples in the graph.
tagairtí:

minicíocht: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Tá an focal 'minic' (gan trácht ar 'minicíocht') i bhFoclóir Uí Dhuinín.
Luann Foclóir Uí Dhónaill agus Foclóir De Bhaldraithe 'minicíocht' mar théarma leictreachais, agus le brí níos leithne (.i. minice).

function (ainmfhocal): feidhm
sainmhíniú (ga): Próiseas nó cur chuige ríomhaireachta atá sainmhínithe (m.sh mar chód).
sainmhíniú (en): A computational process or algorithm that can be precisely defined (i.e. in code).
tagairtí:

feidhm: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Ní i gcomhthéacs matamaiticiúil a luaitear an téarma seo. Cé is moite de sin, is léir go bhfuil úsáid teicniúil leis (.i. 'Vital functions, feidhmiú an choirp.' i bhFoclóir de Bhaldraithe.

graph (ainmfhocal): graf
sainmhíniú (ga): Struchtúr sonraí ina shamhlaítear sonraí mar nóid agus mar cheangail eatarthu.
sainmhíniú (en): A data structure in which data is modelled as nodes and the connections between them.
tagairtí:

graf: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

* Cé go bhfuil 'graf' istigh san Fhoclóir Beag, is i gcomhthéacs graif líne amháin a luaitear é.

histogram (ainmfhocal): histeagram
sainmhíniú (ga): Breacadh a dhéanann cur síos ar dáileadh staitistiúil le colúin minicíochta do chuile réimse luachanna sa dáileadh.
sainmhíniú (en): A plot that summarises a statistical distribution using frequency columns for every range of values in the distribution.
tagairtí:

histeagram: Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil ó Fhoclóir Uí Dhónaill.

hyperparameter (ainmfhocal): hipear-pharaiméadar
sainmhíniú (ga): paraiméadar (nach bhfuil fhoghlamtha) nó socrú atá úsáidte chun algartam samhla foghlama a rith.
sainmhíniú (en): a (non-learnable) parameter or setting that is used to run a machine learning algorithm.
tagairtí:

hipear-: Ó Dónaill (1977)
pharaiméadar: féach ar an téarma 'parameter / pharaiméadar'

nótaí aistriúcháin:

Níl an téarma iomlán 'hipear-pharaiméadar' ar fáil i bhfoclóir ar bith. Sin ráite, tá idir 'hipear-' (mar réimír) agus 'paraiméadar' (mar ainmfhocal) i bhFoclóir Uí Dhónaill, rud a spreagann an téarma seo go díreach.

hyperparameter search (ainmfhocal): cuardach hipear-pharaiméadar
sainmhíniú (ga): an cur chuige a úsáidtear chun na hipear-pharaiméadair is fearr a fháil do shamhail ríomhfhoghlama.
sainmhíniú (en): the approach used to find the optimal hyperparameters for a machine learning model.
tagairtí:

cuardach: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
hipear-pharaiméadar: féach ar an téarma 'hyperparameter / hipear-pharaiméadar'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar nótaí ar an téarma 'hipear-pharaiméadar'.
Cuirtear 'hipear-pharaiméadar' sa ghinideach iolra toisc go mbíonn cuardach déanta, don chuid is mó chun níos mó ná hipear-pharaiméadar amháin a fháil.

input (ainmfhocal): ionchur
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs córais, próisis, nó feidhme, sonraí a chuirtear isteach lena bheith úsáidte chun sprioc éigin a bhaint amach (m.sh áireamh luach éigin).
sainmhíniú (en): In the context of a system, process, or function, data that is provided to be used to achieve an end (such as the calculation of a certain value).
tagairtí:

ionchur: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Luann Foclóir De Bhaldraithe 'ionchur' mar théarma teileachumarsáide -- sin le rá, i gcomhthéacs an-chosúil leis an gcomhthéacs seo.

knowledge graph (KG) (ainmfhocal): graf eolais (GE)
sainmhíniú (ga): Bunachar sonraí a shamhlaíonn eolas mar nóid agus na ceangail eatarthu. Bíonn lipéad ar chuile nód / ceangal, agus bíonn chuile cheangal dírithe.
sainmhíniú (en): A database consisting of labelled nodes representing concepts and directed, labelled edges describing the relationships between them.
tagairtí:

graf: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)
eolas: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

* Cé go bhfuil 'graf' istigh san Fhoclóir Beag, is i gcomhthéacs graif líne amháin a luaitear é.
Níl aistriúchán déanta ar an téarma seo cheana go bhfios don údar (fiú ar Téarma.ie). Cumtar téarma nua mar sin, as 'graf' agus as 'eolas' mar a cumadh i mBéarla é.

knowledge graph embedding (ainmfhocal): leabú graif eolais
sainmhíniú (ga): Próiseas ríomhfhoghlama a bhfuil leabú graif eolais amháin mar thoradh air; nó, leabú amháin a fhaightear mar thoradh air sin
sainmhíniú (en): The machine learning process of embedding a single knowledge graph into vector space; or, a single embedding obtained from said process.
tagairtí:

leabú: féach ar an téarma 'embedding / leabú'
graf eolais: féach ar an téarma 'knowledge graph / graf eolais'

nótaí aistriúcháin:

Fágtar san uimhir uatha é seo toisc nach mbíonn ach graf amháin á leabú ag an uair amháin / ag an samhail amháin.

knowledge graph embedding model (ainmfhocal): samhail leabaithe graif eolais
sainmhíniú (ga): Samhail ríomhfhoghlama a bhfuil mar aidhm aige graf eolais a leabú.
sainmhíniú (en): A machine learning model whose aim is to embed a knowledge graph.
tagairtí:

leabú: féach ar an téarma 'embedding / leabú'
graf eolais: féach ar an téarma 'knowledge graph / graf eolais'
samhail: féach ar an téarma 'model / samhail'

nótaí aistriúcháin:

Fágtar san uimhir uatha an téarma 'leabú' toisc phróiseas an leabaithe a bheith i gceist, seachas líon na leabuithe ar fad.
Fágtar san uimhir uatha an téarma 'graf eolais' toisc nach mbíonn ach graf amháin á leabú ag an uair amháin / ag an samhail amháin.

label (ainmfhocal): lipéad
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais, téacs atá nasctha le nód nó le ceangal agus a chuireann in iúl céard dó a sheasann an nód / ceangal sin.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph, text that is linked to a node or edge that indicates what that node / edge represents.
tagairtí:

lipéad: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil le brí chomhchosúil.

labelled (aidiacht): le lipéad
sainmhíniú (ga): Ag tagairt ar nód nó ar ceangal, rud a bhfuil lipéad (uimhir, téacs, nó eile) curtha leis mar shuaitheantas.
sainmhíniú (en): Referring to a node or edge, having a labelled (number, text, etc) attached to it as an identifier.
tagairtí:

le: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
lipéad: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear frása réamhfhoclach anseo seachas briathar nua a chumadh.

latent (aidiacht): folaigh
sainmhíniú (ga): Ag trácht ar veicteoir nó ar leabú i samhail ríomhfhoghlama, ag trácht ar eolas atá foghlamtha nó impleachtaithe, seachas bheith samhlaithe go díreach ag an tsamhail chéanna.
sainmhíniú (en): Of a vector or embedding in a machine learning model, representing information that is learned or implicit, and not explicitly modelled by the model.
tagairtí:

folaigh: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934)*, Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)*

nótaí aistriúcháin:

Feictear 'teas folaigh' mar théarma eolaíochta i bhFoclóir De Bhaldraithe, agus glactar leis sa gcomhthéacs seo mar analach leis sin.
* Tá an focal 'foclach' ann san foclóirí seo, cé nach bhfuil an bhrí eolaíochta 'folaigh' luaite leo.

layer (ainmfhocal): ciseal
sainmhíniú (ga): I líonra néarach, bloc néaróg a bhfuil ionchur agus aschur sainmhínithe dó, agus atá mar chuid in-athúsáidte den líonra néarach iomlán.
sainmhíniú (en): In a neural network, a block of neurons that have clearly-defined input and output, and that are a building block of the larger neural network.
tagairtí:

ciseal: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Luann Foclóir Uí Dhónaill mar théarma eolaíochta (sa mbitheolaíocht) é seo.

learning rate (ainmfhocal): ráta foghlama
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs samlach ríomhfhoghlama, luach scálach a cinntíonn cé chomh mór is atá chuile athrú ar pharaiméadair na samhla.
sainmhíniú (en): In the context of a machine learning mode, a scalar value that determines how large each update to the model's parameters is.
tagairtí:

ráta: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)
foghlaim: féach ar an téarma 'machine learning / ríomhfhoghlaim

nótaí aistriúcháin:

Téarmaí díreach ar fáil le bríonna chomhchosúla.

link prediction (ainmfhocal): réamhinsint nasc
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais, réamhinsint abairt thriarach nua (nach bhfuil a ngraf) bunaithe air na habairtí triaracha atá sa ngraf.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph, the act of predicting a new triple (that is not in the graph) based on the triples that are in the graph.
tagairtí:

réamhsinint: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977)
nasc: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Tá 'réamh-' agus 'innsint' i bhFoclóir Uí Dhuinín, ach níl an téarma 'réamhinsint' luaite ann
Tá 'réamh-' agus 'insint' i bhFoclóir Uí Dhónaill agus Uí Mhaoileoin, ach níl an téarma 'réamhinsint' luaite ann
Luaitear 'nasc' den chuid is mó mar snaidhm ag bhíonn ag coinneáil dhá rud le chéile. Sin ráite, is féidir abairt thriarach a shamhlú mar dhá nód agus ceangal nasctha le chéile (agus is dócha gurb in an áit as a dtagann an téarma Béarla 'link' chomh maith).
Is é an ginideach iolra (réamhinsint nasc) a úsáidtear anseo toisc gur minice caint a dhéanamh far réamhinsint (cuid mhór) nasc seachas réamhinsint naisc amháin. Sin ráite, is é 'réamhinsint naisc' an téarma ceart nuair nach bhfuil ach nasc amháin lena bheith réamhsinte.

link prediction query (ainmfhocal): ceist réamhinsinte nasc
sainmhíniú (ga): Ceist a chuirtear ar réamhinsteoir nasc i bhfoirm abairte triaraí neamhiomlán (s,p,?) nó (?,p,o). Is é an freagra uirthi ná nód o nó s dhéanann abairt iomlán agus cheart as abairt neamhiomlán na ceiste.
sainmhíniú (en): A query that is posed to a link predictor in the form of an incomplete triple (s,p,?) or (?,p,o). The answer to this query is a node o or s that makes a complete and true triple out of the query triple
tagairtí:

tasc: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
réamhsinint: féach ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'
nasc: féach ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'

link prediction task (ainmfhocal): tasc réamhinsinte nasc
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais, tasc a bhfuil mar sprioc air abairt thriarach nua (nach bhfuil a ngraf) a réamhinsint bunaithe air na habairtí triaracha atá sa ngraf.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph, the task of predicting a new triple (that is not in the graph) based on the triples that are in the graph.
tagairtí:

tasc: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
réamhsinint: féach ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'
nasc: féach ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'

link predictor (ainmfhocal): réamhinsteoir nasc
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais, samhail ríomhfhoghlama a dhéanann naisc a réamhinsint.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph, a machine learning model that performs link prediction.
tagairtí:

réamhsinint: féach ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'
nasc: féach ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear an iarmhír choitianta '-eoir' chun an téarma seo a chruthú. Is féidir an téarma 'insteoir' a fheiceáil in úsáid i bhFoclóir Uí Dhónaill agus i bhFoclóir Uí Dhónaill agus Uí Mhaoileoin.
Féach chomh maith ar an téarma 'link prediction / réamhinsint nasc'

loss (ainmfhocal): pionós
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs samhla ríomhfhoghlama, luach uimhriúil a chuireann in iúl cé chomh dona is atá an tsamhail (sin le rá, is ionann pionós níos airde agus an tsamhail a bheith chomh héifeachtach céanna). Úsáidtear an pionós mar chuid mhatamaiticiúil den ríomhfhoghlaim.
sainmhíniú (en): In the context of a machine learning model, a numerical value that represents how bad the model is (that is, a higher penalty indicates that the model is less effective). Loss is used as a part of the mathematical process of machine learning.
tagairtí:

pionós: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

* Is 'pionús' seachas 'pionós' atá i bhFoclóir Uí Dhuinín, ach glactar leis gurb in an focal céanna le litriú eile
Tá 'caill' ar téarma.ie mar fhocal ar 'loss' an Bhéarla. Meastar go bhfuil sé sin rud beag ró-litriúil; i nGaeilge, is é 'caill' ná rud atá caillte / gan tuairisc air (de réir Foclóir Uí Dhónaill). Ní hionann sin agus an luach 'loss', atá úsáidte chun cur síos a dhéanamh ar cé chomh dona is atá samhail ríomhfhoghlama. Thairis sin, níl trácht ar bith ar 'caill' mar fhocal matamaiticiúil, eolaíochta, ná sainmhínithe ann. Ní ghlactar le 'caill' mar sin.
Is minic a dhéantar analach idir ríomhfhoghlaim agus foghlaim na ndaoine (rud nach bhfuil crinn ar thaobh an heolaíochta de, ach a dhéantar mar sin féin). Sé bunús an analacha seo ná go mbíonn 'loss' mar phionós ar an ríomhaire (cosúil le pionós a chur ar madra toisc é a bheith dána). Bíonn an tsamhail ag foghlaim toisc an phionóis sin. Cé nach bhfuil an analach seo iomlán cruinn i gcomhthéacs matamaiticiúil na ríomhfhoghlama, úsáidtear minic go leor. Is as an analach seo a thagann an téarma roghnaithe 'pionós'.
Ní i gcomhthéacs matamaiticiúil a luaitear an focal pionós, ach glactar leis fós féin toisc an analacha thuas.

loss function (ainmfhocal): feidhm phionós
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs samhla ríomhfhoghlama, feidhm a dhéanann luach an phionóis a áireamh don tsamhail sin ar tacar sonraí éigin.
sainmhíniú (en): In the context of a machine learning model, a function that calculates the loss value of that model on some set of data points.
tagairtí:

feidhm: féach ar an téarma 'function / feidhm'.
pionós: féach ar an téarma 'loss / pionós'.

nótaí aistriúcháin:

Féach ar na téarmaí 'feidhm' agus 'pionós'.

machine learning (ainmfhocal): ríomhfhoghlaim
sainmhíniú (ga): cur chuige matamaiticiúil a chuireann ar chumas do ríomhairí ceisteanna casta a fhreagairt.
sainmhíniú (en): the process of using mathematical optimisation to allow computers to solve complex problems.
tagairtí:

foghlaim: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
ríomh-: Ó Dónaill (1977)*

nótaí aistriúcháin:

* Níl 'ríomh-' ann mar réimír. Cé is moite de sin, feictear é in úsáid mar réimír sa bhfoclóir céanna; .i. 'ríomheolaíocht' (murab ionann sin agus 'eolaíocht' mar iarmhír)
Ní ghlactar le haistriúchán Téarma.ie (meaisínfhoghlaim) toisc nach mbíonn 'meaisín-' ina réimír ar fhocal ar bith eile (ach bíonn 'ríomh-' úsáidte i bhfocail eile).
Bheadh ciall éigin ag dul le 'foghlaim na meaisíní' chomh maith, seachas 'meaisín' a bheith bainteach lena leithéid de mheaisíní níocháin (féach ar Teanglann) agus gan rian eile de a fheiceáil i gcomhthéacs ríomhaireachta.
Cé nach mbíonn trácht ar 'ríomhfhoghalim' i bhfoclóir ar bith, tá ann dá leithéid de 'ríomhphost' agus 'ríomheolaíocht' sa gcaint.

mapping (ainmfhocal): mapa
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs ríomhaireachta, bunachar a ligeann duit luach amháin (an 'luach') a fháil trí cheangal le luach eile (an eochair).
sainmhíniú (en): In the context of computer science, a database that allows access to one value (called the 'value') using another value (called the 'key').
tagairtí:

mapa: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Luann na foclóirí thuas ar fad 'mapa' i gcomhthéacs mapa ar an domhan. Ní shin atá i gceist anseo, ach, toisc gurb é aidhm mapa ríomhaireachta ná ceangal éigin a dhéanamh idir dhá rud (le gur féidir leathrud a fáil ón leathrud eile), agus troisc gurb as an meafair sin a thagann úsáid 'mapping' i mBéarla, glactar leis an téarma sin anseo.

median (ainmfhocal): airmheán
sainmhíniú (ga): Ag caint ar dháileadh, an luach díreach i lár na luachanna ar fad agus iad sórtáilte.
sainmhíniú (en): With regards to a distribution, the value directly in the middle of all sorted values.
tagairtí:

airmheán: Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil leis an mbrí chéanna.

model (ainmfhocal): samhail
sainmhíniú (ga): Réad matamaiticiúil a úsáideann cur chuige bunaithe ar calcalas chun tasc ríomhfhoghlama a chur i gcrích.
sainmhíniú (en): A mathematical object that uses a calculus-based approach to solve a machine learning task.
tagairtí:

samhail: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Ní luann foclóir ar bith an téarma seo i gcomhthéacs ríomheolaíochta, ach ar chomhthéacs eile ina bhfuil 'samhail' cosúil le 'cóip' nó 'cosúlacht'. Sin ráite, tá an bhrí sin oiriúnach don úsáid seo -- cé nach cóip í, bíonn an tsamhail ríomheolaíochta ag iarraidh aschur feidhm mhatamaiticiúil a réamhinsint go díreach; sin le rá, a chóipeáil.

n-shot (ainmfhocal): n-sonra
sainmhíniú (ga): Cur chuige mion-fheabsaithe ina bhfuil an tsamhail réamh-thraenáilte in ann n sonra ó thacar sonraí nua a fheiceáil le linn á mion-fheabhsaithe.
sainmhíniú (en): A finetuning protocol in which the pretrained model is able to see n data points from the new data set during finetuning.
tagairtí:

sonra: féach ar an téarma 'database / bunachar sonraí

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear 'n' i gcomhthéacs matamaiticiúil chun uimhir éigin (ar féidir é athrú) a chur in iúl.
Úsáidtear n-sonra seachas n-triail / n-iarracht nó eile toisc é sin a bheith níos léire (i dtuairim an údair).

negative (aidiacht): diúltach
sainmhíniú (ga): ag caint ar uimhir, faoi 0.
sainmhíniú (en): regarding a number, below 0.
tagairtí:

diúltach: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil sna foclóirí.

negative (sample) (ainmfhocal): frith-shampla
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graf eolais, abairt thriarach bhréagach a úsáidtear mar fhrith-shampla.
sainmhíniú (en): In the context of knowledge graphs, a fake triple that is used as a counterexample.
tagairtí:

frith-: féach ar an téarma 'counterexample / frith-shampla'
sampla: féach ar an téarma 'sample / shampla'

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear frith-shampla toisc gurb in, go díreach, a bhfuil i gceist sa gcás seo.
Féach chomh maith ar an téarma 'frith-shampla'

negative sampler (ainmfhocal): frith-shamplóir
sainmhíniú (ga): cuid de shamhail leabaithe graif eolais a chruthaíonn frith-shamplaí don tsamhail chéanna.
sainmhíniú (en): the part of a knowledge graph embedding model that creates negative samples for the model.
tagairtí:

frith-: féach ar an téarma 'negative / frith-shampla'
samplóir: féach ar an téarma 'sampler / samplóir'

nótaí aistriúcháin:

Ní úsáidtear '*samplóir diúltach' toisc nach léir go mbeadh sé sin chomh léir / intuigthe céanna.

network (ainmfhocal): líonra
sainmhíniú (ga): tacar nód agus na gceangal eatarthu.
sainmhíniú (en): a set of nodes and the connections between them.
tagairtí:

líonra: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Téarma ar fáil go díreach sna foclóirí.

neural (aidiacht): néarach
sainmhíniú (ga): Ag baint le néaróga (bíodh siad fíor nó saorga) nó le líonraí néaracha.
sainmhíniú (en): Relating to nerves (be they real or artificial) or to neural networks.
tagairtí:

néarach: Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil i bhFoclóir Uí Dhónaill (i gcomhthéacs fíor-néaróga amháin).

neural network (NN) (ainmfhocal): líonra néarach (LN)
sainmhíniú (ga): Cur chuige agus struchtúr ríomhfhoghlama bunaithe ar úsáid néaróg saorga.
sainmhíniú (en): An approach to, and structure of, machine learning based on artificial neurons.
tagairtí:

líonra: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)
néarach: féach ar an téarma 'neural / néarach'

nótaí aistriúcháin:

Ní bhíonn 'líonra' luaite i gcomhthéacs ríomhaireachta sna foclóirí thuas, cé go mbíonn sé sa gcaint agus i litríocht chomhaimseartha leis an mbrí sin.

node (ainmfhocal): nód
sainmhíniú (ga): cuid de ghraf a chuireann coincheap, bí, nó ainmfhocal in iúl.
sainmhíniú (en): an element of a graph that represents a concept, being, or noun.
tagairtí:

nód: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934)*, Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

* Sna foclóirí seo, déantar tagairt don fhocal 'nód' mar nód i bplandaí (amháin) gan trácht ar comhthéacs níos leithne.

object (ainmfhocal): cuspóir
sainmhíniú (ga): in abairt thriarach (a,f,c), an nód deireanach c atá mar sprioc ag an gceangal f.
sainmhíniú (en): in a triple (s,p,o), the final node o that acts as the tail of the relationship p.
tagairtí:

cuspóir: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

I mBéarla, samhlaítear abairtí triaracha mar abairtí teangeolaíochta le hainmní, le faisnéis, agus le cuspóir. Glactar leis an analach chéanna i nGaeilge.

ontology (ainmfhocal): ointeolaíocht
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais, scéimre a chuireann in iúl struchtúr loighce an ghraif chéanna (m.sh. cé acu na ceangail atá aistreach nó siméadrach).
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge Graph, a schema that describes the logical structure of the graph (such as which relations are transitive or symmetric).
tagairtí:

ointeolaíocht: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma ar fáil leis an mbrí chéanna (i gcomhthéacs níos ginearálta) sna foclóirí thuas.

optimisation (ainmfhocal): feabhsúchán
sainmhíniú (ga): An próiseas a bhaineann le samhail ríomhfhoghlama a fheabhsú.
sainmhíniú (en): The process related to optimising a machine learning model.
tagairtí:

feabhsúchán: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'to optimise / feabhsaigh'.

optimiser (ainmfhocal): córas feabhsúcháin
sainmhíniú (ga): An córas a dhéanann samhail ríomhfhoghlama a fheabhsú.
sainmhíniú (en): The system that optimises a machine learning model.
tagairtí:

córas: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
feabhsúchán: féach ar an téarma 'optimisation / feabhsúchán'.

nótaí aistriúcháin:

Tá réimse leathan téarmaí eile ar fáil a mbeadh ciall comhchosúil leo (feabhsaitheoir, córas feabhsaithe, srl), ach meastar gur é 'córas feabhsaithe' an ceann is léire acu sin sa gcomhthéacs seo.
Féach ar an téarma 'to optimise / feabhsaigh'.

output (ainmfhocal): aschur
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs córais, próisis, nó feidhme, sonraí a thagann as an bpróiseas céanna agus é críochnaithe.
sainmhíniú (en): In the context of a system, process, or function, data that is returned from the process at its end.
tagairtí:

aschur: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Luann Foclóir De Bhaldraithe 'ionchur' mar théarma teileachumarsáide -- sin le rá, i gcomhthéacs an-chosúil leis an gcomhthéacs seo.

overfitting (ainmfhocal): ró-fhoghlaim
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs ríomhfhoghlama, foghlaim de ghlanmheabhair ar an tacar traenála i gcaoi a chuireann bac ar patrúin ghinearálta an tacair thraenála a fhoghlaim.
sainmhíniú (en): In the context of machine learning, memorisation of the training set that precludes learning the general patterns of the training set.
tagairtí:

ró-: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
foghlaim: féach ar an téarma 'machine learning / ríomhfhoghlaim

nótaí aistriúcháin:

Téarma cruthaithe mar chomh-fhocal leis an réimír agus an leis in bhfocal thuas.
Féach chomh maith ar an téarma 'machine learning / ríomhfhoghlaim'

parameter (ainmfhocal): paraiméadar
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs samhla ríomhfhoghlama, luach uimhriúil in-fhoghlama a bhíonn ag athrú le linn an próiseas traenála. Is ionann paraiméadar níos fearr a roghnú do samhail, agus 'tuiscint fhoghlamtha' (mar dhea) na samhla céanna a chur chun cinn.
sainmhíniú (en): In the context of a machine learning mode, a learnable numerical value that changes during the training process. Choosing better parameters for a model improves the model's 'learned understanding' (so to speak).
tagairtí:

pharaiméadar: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil ó na foclóirí thuas i gcomhthéacs cosúil go leor.

plausibility (ainmfhocal): inchreidteacht
sainmhíniú (ga): Airí ruda ar (dócha gur) fíor é.
sainmhíniú (en): The property of being (likely) true.
tagairtí:

inchreidteacht: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma ar fáil go díreach ó na foclóirí i gcomhthéacs chomhchosúil.

plausibility score (ainmfhocal): scór inchreidteachta
sainmhíniú (ga): Uimhhir a dhéanann cur síos ar an dóchúlacht go bhfuil rud fíor.
sainmhíniú (en): A number that represents the chance that something is true
tagairtí:

scór: féach ar an téarma 'score / scór'
inchreidteacht: féach ar an téarma 'plausibility / inchreidteacht'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar nótaí ar 'scór' agus ar 'inchreidteacht'

positive (aidiacht): deimhneach
sainmhíniú (ga): ag caint ar uimhir, níos mó ná 0.
sainmhíniú (en): regarding a number, above 0.
tagairtí:

deimhneach: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma ar fáil leis an mbrí chéanna sna foclóirí thuas.

positive (triple) (ainmfhocal): fíor-abairt (thriarach)
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graf eolais, abairt thriarach atá mar chuid den GE, agus a ndéantar frith-shamplaí dó.
sainmhíniú (en): In the context of knowledge graphs, a ground-truth triple from the KG for which various negatives are generated.
tagairtí:

abairt: féach ar an téarma 'triple / abairt thriarach'
thriarach: féach ar an téarma 'triple / abairt thriarach'
fíor: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Úsáidtear frith-shampla toisc gurb in, go díreach, a bhfuil i gceist sa gcás seo.
Féach chomh maith ar an téarma 'frith-shampla'

predicate (ainmfhocal): faisnéis
sainmhíniú (ga): in abairt thriarach (a,f,c), an ceangal c a cheanglaíonn an t-ainmní a leis an gcuspóir c.
sainmhíniú (en): in a triple (s,p,o), the predicate p that connects the subject s to the object o.
tagairtí:

cuspóir: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

I mBéarla, samhlaítear abairtí triaracha mar abairtí teangeolaíochta le hainmní, le faisnéis, agus le cuspóir. Glactar leis an analach chéanna i nGaeilge.

pretraining (ainmfhocal): réamh-thraenáil
sainmhíniú (ga): An próiseas a bhaineann le samhail ríomhfhoghlama a thraenáil le plean é a mion-fheabbhsú níos déanaí ar shonraí nua.
sainmhíniú (en): The process of training a machine learning model with intent to finetune it later on new data.
tagairtí:

réamh-: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
traenáil: féach ar an téarma 'training / traenáil'

nótaí aistriúcháin:

Téarma cruthaithe as an réimír agus as an bhfocal thuas
Féach chomh maith ar an téarma training / traenáil'.

probability (ainmfhocal): dóchúlacht
sainmhíniú (ga): An seans go dtarlóidh rud randamach.
sainmhíniú (en): The chance that a random event will occur.
tagairtí:

dóchúlacht: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934)*, Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

* Sé 'dóigheamhlacht' a fheictear i bhFoclóir Uí Dhuinín, ach meastar gurb in litriú eile ar an bhfocal céanna.
Seachas sin, tá an téarma seo ar fáil go díreach ó na foclóirí thuas.

query (ainmfhocal): ceist
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs bunachar sonraí, ordú a chuirtear ar an mbunachar i bhfoirm cód chun freagra a fháil uaidh. Mar shampla, is féidir ceist a chur ar ghraf eolais faoi an bhfuil abairt thriarach éigin sa ngraf, nó nach bhfuil.
sainmhíniú (en): In the context of a database, an order that is given to the database in the form of code to get an answer in return. For example, a query could be put to a knowledge graph asking if a specific triple is a part of the graph, or if it is not.
tagairtí:

ceist: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Téarma díreach ar fáil le brí chomhchosúil.

random (aidiacht): randamach
sainmhíniú (ga): Ag caint ar próiseas, gan bheith in ann é a réamhinsint ach le dóchúlachtaí.
sainmhíniú (en): Regarding a process, unable to be predicted except with probabilities.
tagairtí:

randamach: Williams et al. (2023)

nótaí aistriúcháin:

Is le brí matamaiticiúil a luaitear an téarma seo i Stórchiste.

random sample (ainmfhocal): sampla fánach
sainmhíniú (ga): Sampla a thógtar go randamach.
sainmhíniú (en): A sample that is taken randomly.
tagairtí:

sampla: féach ar an téarma 'sample / sampla'
sampla fánach: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Tá an téarma seo ina iomlán ar fáil sna foclóirí thuas. Toisc é a bheith ar fáil ina iomlán, ní úsáidtear 'randamach' sa gcás seo.

regularisation (ainmfhocal): tabhairt chun rialtachta
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs samhla ríomhfhoghlama, próiseas a bhfuil mar aidhm aige ró-fhoghlaim a laghdú trí méid luach na bparaiméadar a shrianadh ar chaoi éigin.
sainmhíniú (en): In the context of a machine learning mode, a process that aims to reduce overfitting by restricting the size of parameter values in some way.
tagairtí:

tabhair chun rialtachta: féach ar an téarma 'to regularise / tabhair chun rialtachta'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'to regularise / tabhair chun rialtachta'.

regulariser (ainmfhocal): córas rialtachta
sainmhíniú (ga): Córas a dhéanann samhail ríomhfhoghlama a thabhairt chun rialtachta le linn á traenála.
sainmhíniú (en): A system that regularises a machine learning model as it is being trained.
tagairtí:

córas: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
rialtacht: féach ar an téarma 'to regularise / tabhair chun rialtachta'

nótaí aistriúcháin:

Frása iomlán ar fáil ó na foclóirí thuas i gcomhthéacs ginearálta.

relation(ship) (ainmfhocal): ceangal
sainmhíniú (ga): cuid de ghraf a nascann (nó a cheanglaíonn) dhá nód le chéile.
sainmhíniú (en): an element of a graph that serves to connect two nodes.
tagairtí:

ceangal: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Is mar thagairt d'fheistiú (le rópa) a úsáidtear an téarma seo den chuid is mó sna foclóirí. Sin ráite, is féidir a rá chomh maith go bhfuil dhá nód a bhfuil ceangal eatarthu 'feistithe' lena chéile, sa chaoi nach measann an t-údar gur bac ar bith é sin ar úsáid an fhocail 'ceangal' leis an mbrí nua seo.
Seo an téarma céanna is a úsáidtear chun 'edge' a chur in iúl, toisc go bhfuil an bhrí chéanna leis.

sample (ainmfhocal): sampla
sainmhíniú (ga): sonra a thógtar as dáileadh staitistiúil nó as próiseas randamach.
sainmhíniú (en): a data point that is taken from a statistical distribution or random process.
tagairtí:

sampla: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Tá an téarma seo (i gcomhthéacs chomhchosúil ach níos leithne) díreach ar fáil ó na foclóirí thuas.

sampler (ainmfhocal): samplóir
sainmhíniú (ga): rud (m.sh algartam ríomhaireachta) a dhéanann sampláil.
sainmhíniú (en): a thing (such as a computer algorithm) that samples.
tagairtí:

samplóir: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Tá an téarma seo, leis an mbrí céanna, díreach ar fáil sna foclóirí thuas

scalar (aidiacht): scálach
sainmhíniú (ga): Uimhir nach athróg é a bhíonn á húsáid le huimhir eile a mhéadú fúithi.
sainmhíniú (en): A numerical value other than a variable, typically used in multiplication.
tagairtí:

comhéifeacht: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Téarma luaite mar théarma matamaitice i bhFoclóir Uí Dhónaill agus i bhFoclóir de Bhaldraithe.
Más ainmfhocal atá uait, úsáid 'uimhir scálach'.

score (ainmfhocal): scór
sainmhíniú (ga): Uimhir a dhéanann cur síos ar cé chomh maith atá rud (m.sh. cruinneas samhla foghlama).
sainmhíniú (en): A number describing how good something is (such as the accuracy of a machine learning mode).
tagairtí:

scór: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

I gcomhthéacs cluichí a fheictear 'scór' úsáidte sna foclóirí seo, seachas i gcomhthéacs ríomhaireachta.

set (ainmfhocal): tacar
sainmhíniú (ga): Grúpa rudaí (m.sh uimhreacha) nach bhfuil áirí an oird ann, agus nach mbíonn an rud céanna faoi dhó ann.
sainmhíniú (en): A group of things (such as numbers) that does not have the property of having order, and that does not have repeats.
tagairtí:

tacar: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934)*, Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

* Ní i gcomhthéacs matamaiticiúil a luaitear an téarma seo sna foclóirí seo.
Is i gcomhthéacs matamaiticiúil a luaitear an téarma seo sna foclóirí eile.

sigmoid function (aidiacht): feidhm siogmóideach
sainmhíniú (ga): An feidhm siogma(x) = 1 / (1 + e^(-x)) (a bhfuil cruth cosúil leis an litir 's' air agus é breactha ar graf).
sainmhíniú (en): The function sigma(x) = 1 / (1 + e^(-x)) (which has a shape similar to the letter s when plotted on a graph).
tagairtí:

feidhm: féach ar an téarma 'function / feidhm'
siogma: Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)
-óideach: Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Níl an focal 'siogmóideach' ann i bhfoclóir ar bith atá á úsáid agam, ach is féidir an téarma a chruthú i nGaeilge mar a rinneadh i mBéarla as an litir Gréigise (siogma) agus -'óideach'.

simulation (ainmfhocal): insamhladh
sainmhíniú (ga): Úsáid samhla ríomhfhoghlama (nó uirlisí ríomhaireachta eile) chun próiseas casta a shamhlú i bhfoirm níos simplí.
sainmhíniú (en): The use of a machine learning mode (or other computational tools) to model a complex process in a simpler form.
tagairtí:

insamhail: Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Níl focal ar bith ann iomlán foirfe don téarma seo sna foclóirí atá á n-úsáid. Cé is moite de sin, tá brí comhchosúil (nach mór) ag 'insamhail', agus tá an-bhuntáiste aige sin go bhfuil sé cosúil leis an bhfocal 'samhail', atá in úsáid chomh maith sa tráchtas seo. Roghnaíodh mar sin e.
Is é ionsamhail1 atá ar Focloir.ie, ach is é 'insamhail' atá i bhFoclóir Uí Dhónaill. Mar is iondúil sa saothar seo, tugtar aird d'Fhoclóir Uí Dhónaill amháin sa gcás seo.

sparse (aidiacht): éadlúth
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais (nó fo-ghraif), gan móran ceangail le codanna eile den ghraf / den fho-ghraf.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph (or subgraph), lowly connected with other parts of the same graph / subgraph.
tagairtí:

éadlúth: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Luann Foclóir De Bhaldraithe agus Foclóir Uí Dhónaill an téarma seo mar théarma eolaíochta i gcomhthéacs aeir / an t-atmaisféar, ach leis an mbrí chéanna.
Tá go leor téarmaí eile (.i. tearc, gann, srl), ach úsáidtear 'éadlúth' toisc gur 'dlúth' an focal atá ar a mhalairt de rud.

sparsity (ainmfhocal): éadlúth
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif eolais (nó fo-ghraif), cé chomh éadlúth is atá sé.
sainmhíniú (en): In the context of a knowledge graph (or subgraph), how sparse it is.
tagairtí:

éadlúth: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Luann Foclóir De Bhaldraithe agus Foclóir Uí Dhónaill an téarma seo mar théarma eolaíochta i gcomhthéacs aeir / an t-atmaisféar, ach leis an mbrí chéanna.
Tá go leor téarmaí eile (.i. tearc, gann, srl), ach úsáidtear 'éadlús' toisc gur 'dlús' an focal atá ar a mhalairt de rud.

state of the art (ainmfhocal): scoth na réimse
sainmhíniú (ga): An tuiscint, samhail, eolas, nó eile is fearr i réimse eolaíochta éigin.
sainmhíniú (en): The best understanding, model, information, etc in a given scientific field.
tagairtí:

scoth: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
réimse: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Ní luann Foclóir Uí Dhuinín 'scoth' mar 'an rud is fearr', ach tá an brí sin le feiceáil ann fós féin sa bhfocal 'scothamhail'.
Mar aon leis sin, is cosúil gur féidir 'scothúil' a úsáid mar aidiacht ceangailte leis an t-ainmfhocal seo.

structural alignment (ainmfhocal): ailíniú struchtúir
sainmhíniú (ga): Cé chomh maith is a luíonn struchtúr ruda (.i. graf eolais) le cáilíocht mhatamaiticiúil eile.
sainmhíniú (en): How well the structure of something (i.e. a graph) relates to some other mathematical quantity.
tagairtí:

ailíniú: féach ar an téarma 'alignment / ailíniú'
struchtúr: féach ar an téarma 'structure / struchtúr'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar na téarmaí 'ailíniú' agus 'struchtúr'.

structural alignment framework (ainmfhocal): creatlach ailínithe struchtúir
sainmhíniú (ga): An hipitéis taobh thiar den tráchtas seo, a deir go bhfuil ailíniú idir struchtúr graif eolais agus cé chomh maith agus is féidir réamhinsint nasc a dhéanamh air.
sainmhíniú (en): The central hypothesis of this thesis, which states that there is alignment between the structure of a knowledge graph and how well link prediction can be done on it.
tagairtí:

creatlach: féach ar an téarma 'framework / creatlach'
ailíniú: féach ar an téarma 'alignment / ailíniú'
struchtúr: féach ar an téarma 'structure / struchtúr'

nótaí aistriúcháin:

Téarma cruthaithe as téarmaí eile anseo (agus as 'hipitéis', atá luaite sa gcomhthéacs céanna sna foclóirí thuas).

structural alignment hypothesis (ainmfhocal): hipitéis ar ailíniú struchtúir
sainmhíniú (ga): An hipitéis taobh thiar den tráchtas seo, a deir go bhfuil ailíniú idir struchtúr graif eolais agus cé chomh maith agus is féidir réamhinsint nasc a dhéanamh air.
sainmhíniú (en): The central hypothesis of this thesis, which states that there is alignment between the structure of a knowledge graph and how well link prediction can be done on it.
tagairtí:

hipitéis: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
ailíniú: féach ar an téarma 'alignment / ailíniú'
struchtúr: féach ar an téarma 'structure / struchtúr'

nótaí aistriúcháin:

Téarma cruthaithe as téarmaí eile anseo (agus as 'hipitéis', atá luaite sa gcomhthéacs céanna sna foclóirí thuas).

structure (ainmfhocal): struchtúr
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs graif, patrúin, achoimrí uimhriúil, agus staitisticí ar féidir iad a áireamh ar an ngraf (gan trácht ar brí / ciall an eolais sa ngraf).
sainmhíniú (en): In the context of a graph, patterns, numerical summaries, and statistics that can be calculated on the graph (without reference to the meaning of the information contained in the graph).
tagairtí:

struchtúr: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Téarma luaite le brí comhchosúil sna foclóirí thuas.

subgraph (ainmfhocal): fo-ghraf
sainmhíniú (ga): Cuid de ghraf eolais, atá mar ghraf eolas (níos lú) é féin.
sainmhíniú (en): A part of a knowledge graph that itself is a (smaller) knowledge graph.
tagairtí:

fo-: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
graf: féach ar an téarma 'graph / graf'

nótaí aistriúcháin:

Tá an téarma seo i bhFoclóir Uí Dhuinín, ach leis an mbrí 'faoi' seachas 'mar chuid de'.

subject (ainmfhocal): ainmní
sainmhíniú (ga): in abairt thriarach (a,f,c), an chéad nód a atá mar thús ag an gceangal f.
sainmhíniú (en): in a triple (s,p,o), the first node s that acts as the head of the relationship p.
tagairtí:

ainmní: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

I mBéarla, samhlaítear abairtí triaracha mar abairtí teangeolaíochta le hainmní, le faisnéis, agus le cuspóir. Glactar leis an analach chéanna i nGaeilge.

testing (ainmfhocal): teisteáil
sainmhíniú (ga): An próiseas a úsáidtear chun fáil amach cé chomh maith (nó cé chomh dona) is a fheidhmíonn samhail ríomhfhoghlama tar éis di a bheith traenáilte.
sainmhíniú (en): The process that is used to determine how well (or how poorly) a machine learning model works after it has been trained.
tagairtí:

teisteáil: Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Ní bhíonn an téarma seo luaite i gcomhthéacs ríomhaireachta sna foclóirí thuas.

testing set (ainmfhocal): tacar teisteála
sainmhíniú (ga): Tacar sonraí a úsáidtear chun samhail ríomhfhoghlama a theisteáil.
sainmhíniú (en): The dataset used to test a machine learning model.
tagairtí:

tacar: féach ar an téarma 'set / tacar'
teisteáil: féach ar an téarma 'testing / teisteáil'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar na téarmaí 'tacar' agus 'teisteáil'.

to evaluate (briathar): measúnaigh
sainmhíniú (ga): Próiseas teisteála nó deimhnithe a dhéanamh ar shamhail ríomhfhoghlama.
sainmhíniú (en): To perform testing or validation on a machine learning model.
tagairtí:

measúnaigh: féach ar an téarma 'evaluation / measúnú'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'evaluation / measúnú'

to finetune (briathar): mion-fheabhsú
sainmhíniú (ga): Samhail ríomhfhoghlama atá traenáilte cheana a thraenáil ar sonraí nua.
sainmhíniú (en): To take a pre-trained machine learning model and train it further on new data.
tagairtí:

mion-: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)
feabhsú: féach ar an téarma 'to optimise / feabhsaigh'

nótaí aistriúcháin:

Ní luaitear mar réimír i bhFoclóir Uí Dhónaill agus Uí Mhaoileoin an téarma 'mion-'.
Ní bhítear ag caint ar mion-fheabhsúchán (nach ionann agus mion-fheabhsú) ná ar 'chórais mhion-fheabhsúchán' go minic, agus mar sin ní chuirtear mar téarmaí anseo iad sin.
Féach chomh maith ar an Téarma 'to optimise / feabhsaigh'.

to model (ainmfhocal): samhlaigh
sainmhíniú (ga): samhail ríomhaireachta nó staitistiúil a chruthú.
sainmhíniú (en): the process of creating a (machine learning or statistical) model.
tagairtí:

samhlaigh: De Bhaldraithe (1978)*, Dineen (1934)*, Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)* (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Is i gcomhthéacs smaointeoireachta a luaitear an focal 'samhlaigh', seachas i gcomhthéacs ríomhaireachta ná matamaitice. Ach, toisc go nglactar le 'samhail' sa gcomhthéacs seo, glactar leis an mbriathar ''samhlaigh' atá ceangailte leis.

to optimise (briathar): feabhsaigh
sainmhíniú (ga): Samhail ríomhfhoghlama a chur chun cinn trína cuid paraiméadar a nuashonrú. Is ionann feabhsú agus foghlaim ar leibhéal matamaiticiúil.
sainmhíniú (en): To improve a machine learning model by updating its parameters. At a mathematical level, optimisation is learning.
tagairtí:

feabhsaigh: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Tá an téarma seo ar fáil díreach ó na foclóirí thuas le brí comhchosúil.
Tá 'optamaigh' ar Téarma.ie, ach ní léir ón suíomh sin cén fáth nár leor 'feabhsaigh'.
Is é 'feabhsú' atá i bhFoclóir Uí Dhónaill agus Uí Mhaoileoin.

to pretrain (briathair): réamh-thraenáil
sainmhíniú (ga): Samhail ríomhfhoghlama a thraenáil le plean é a mion-fheabbhsú níos déanaí ar shonraí nua.
sainmhíniú (en): To train a machine learning model with intent to finetune it later on new data.
tagairtí:

réamh-: feach ar an téarma 'pretraining / réamh-thraenáil'
traenáil: féach ar an téarma 'training / traenáil'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'pretraining / réamh-thraenáil'
Féach chomh maith ar an téarma training / traenáil'.

to sample (briathar): sampláil
sainmhíniú (ga): sampla a thógáil.
sainmhíniú (en): the process of taking a sample.
tagairtí:

sampla: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Tá an téarma seo (i gcomhthéacs chomhchosúil ach níos leithne) díreach ar fáil ó na foclóirí thuas.

to simulate (briathar): insamhail
sainmhíniú (ga): Samhlail ríomhfhoghlama (nó uirlisí ríomhaireachta eile) a úsáid chun próiseas casta a shamhlú i bhfoirm níos simplí.
sainmhíniú (en): To use a machine learning model (or other computational tools) to model a complex process in a simpler form.
tagairtí:

insamhail: féach ar an téarma 'simulation / insamhladh'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'simulation / insamhladh'.

to test (briathar): teisteáil
sainmhíniú (ga): Próiseas teisteála a dhéanamh ar shamhail ríomhfhoghlama.
sainmhíniú (en): To perform testing on a machine learning model.
tagairtí:

teisteáil: féach ar an téarma 'testing / teisteáil'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'testing / teisteáil'

to validate (ainmfhocal): deimhnigh
sainmhíniú (ga): Próiseas deimhnithe a dhéanamh ar shamhail ríomhfhoghlama.
sainmhíniú (en): To perform validation on a machine learning model.
tagairtí:

deimhnigh: féach ar an téarma 'validation / deimhniú'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'validation / deimhniú'

to-regularise (briathar): tabhair chun rialtachta
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs samhla ríomhfhoghlama, ró-fhoghlaim a laghdú trí méid luach na bparaiméadar a shrianadh ar chaoi éigin.
sainmhíniú (en): In the context of a machine learning mode, reducing overfitting by restricting the size of parameter values in some way.
tagairtí:

tabhair chun rialtachta: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Frása iomlán ar fáil ó na foclóirí thuas i gcomhthéacs ginearálta.

to-score (briathar): scóráil
sainmhíniú (ga): Scór a thabhairt do rud (m.sh. samhail ríomhfhoghlama).
sainmhíniú (en): To give a score to something (such as a machine learning model).
tagairtí:

scóráil: Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

I gcomhthéacs cluichí a fheictear 'scóráil' úsáidte i bhFoclóir Uí Dhónaill, seachas i gcomhthéacs ríomhaireachta.

to-train (briathar): traenáil
sainmhíniú (ga): Próiseas traenála a dhéanamh ar shamhail ríomhfhoghlama.
sainmhíniú (en): To perform training on a machine learning model.
tagairtí:

traenáil: féach ar an téarma 'training / traenáil'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar an téarma 'training / traenáil'

training (ainmfhocal): traenáil
sainmhíniú (ga): An próiseas a bhaineann le feabhsú samhla foghlama trí sonraí foghlama a thabhairt di.
sainmhíniú (en): The process of optimising a machine learning model by giving it data to learn from.
tagairtí:

traenáil: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Ní bhíonn an téarma seo luaite i gcomhthéacs ríomhaireachta sna foclóirí thuas.

training set (ainmfhocal): tacar traenála
sainmhíniú (ga): Tacar sonraí a úsáidtear chun samhail ríomhfhoghlama a thraenáil.
sainmhíniú (en): The dataset used to train a machine learning model.
tagairtí:

tacar: féach ar an téarma 'set / tacar'
traenáil: féach ar an téarma 'training / traenáil'

nótaí aistriúcháin:

Féach ar na téarmaí 'set / tacar' agus 'training / traenáil'.

transfer learning (ainmfhocal): tras-fhoghlaim
sainmhíniú (ga): úsáid cur chuige mion-feabhsaithe chun cur ar chumas samhla fhoghlama atá ann cheana (.i. atá réamh-thraenáilte) tasc nua a dhéanamh atá gaolmhar le tasc na bun-samhla.
sainmhíniú (en): the practice of fine-training a pre-existing (pre-trained) machine learning model to produce a new model that solves a different task related to the one the pretrained model could solve.
tagairtí:

tras-: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
foghlaim: féach ar an téarma 'machine learning / ríomhfhoghlaim

nótaí aistriúcháin:

Níl aistriúchán déanta ar an téarma seo cheana go bhfios don údar (fiú ar Téarma.ie). Cumtar téarma nua mar sin, as an réimír 'tras-' agus an focal 'foghlaim'.

triple (ainmfhocal): abairt thriarach
sainmhíniú (ga): abairt trí choda (a,f,c) atá mar aonad eolais bunúsach i ngraf eolais.
sainmhíniú (en): a three-part statement (s,p,o) that acts as the basic unit of knowledge in a knowledge graph.
tagairtí:

abairt: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
triarach: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Cé go bhfuil an focal 'triarach' ar Téarma.ie leis an mbrí chéanna (nach mór), ní ghlacfar leis sin toisc nach bhfuil fianaise ar bith ann sna foclóirí iontaofa gur féidir 'triarach' a úsáid mar ainmfhocal. Sna foclóirí eile sin, ní luaitear é ach mar aidiacht. Mar sin, úsáidtear mar aidiacht amháin anseo é.

underfitting (ainmfhocal): foghlaim easnamhach
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs ríomhfhoghlama, foghlaim neamh-iomlán a fhágann nach bhfuil an tsamhail in ann patrúin ginearálta a fháil ón tacar traenála.
sainmhíniú (en): In the context of machine learning, incomplete learning that results in the model not being able to learn general patterns from the training set.
tagairtí:

foghlaim: féach ar an téarma 'machine learning / ríomhfhoghlaim
easnamhach: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934)*, Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

* Is é 'easnamh' seachas 'easnamhach' atá i bhFoclóir Uí Dhuinín.
Féach chomh maith ar an téarma 'machine learning / ríomhfhoghlaim'

unseen (aidiacht): neamh-fheicthe
sainmhíniú (ga): I gcomhthéacs tacar sonraí (m.sh. tacar teisteála / deimhnithe), gan a bheith úsáidte / feicthe le linn an próiseas traenála a dhéantar ar shamhail ríomhfhoghlama.
sainmhíniú (en): In the context of a dataset (such as the testing / validation set), not being used / seen during the training phase of a machine learning model.
tagairtí:

neamh-: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)
feic: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991), Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Tá téarmaí eile luaite leis an mbrí chéanna i bhFoclóir De Bhaldraithe (.i. gan feiceáil, gan radhairc air) a bheadh oiriúnach chomh maith. Meastar gurb é is léire, áfach, ná 'neamh-fheicthe' sa gcomhthéacs sainmhínithe seo.

validation (ainmfhocal): deimhniú
sainmhíniú (ga): An próiseas a úsáidtear chun a mheas cé chomh maith (nó cé chomh dona) is a fheidhmíonn samhail ríomhfhoghlama le linn a traenáilte.
sainmhíniú (en): The process that is used to estimate how well (or how poorly) a machine learning model works while it is being trained.
tagairtí:

deimhniú: De Bhaldraithe (1978), Dineen (1934), Ó Dónaill et al. (1991)*, Ó Dónaill (1977)

nótaí aistriúcháin:

Ní bhíonn an téarma seo luaite i gcomhthéacs ríomhaireachta sna foclóirí thuas.

vector (ainmfhocal): veicteoir
sainmhíniú (ga): Liosta ordaithe uimhreacha a shamhlaíonn pointe i spás, nó aistriú sa spás céanna.
sainmhíniú (en): An ordered list of numbers that represents a displacement in space, or a point in space.
tagairtí:

veicteoir: De Bhaldraithe (1978), Ó Dónaill (1977), (TODO: Williams et al. (2023)?)

nótaí aistriúcháin:

Tá an téarma ann i bhFoclóir Uí Dhónaill mar théarma matamaitice, agus glactar leis díreach mar atá mar sin.